جیرفت صدای آبی باران است
جیرفت صدای آبی باران است
جولانگه عشق و غرش شیران است
کرمان اگر که یک سبد گل باشد
جیرفت گل سر سبد کرمان است
در رابطه با جیرفت
جیرفت
کهن ترین تمدن شرق امروز که بعنوان مرکز تمدن جنوب شرق ایران از آن در
تواریخ به نیکی یاد شده و دارای وسعتی بیش از آنچه امروز می باشد ، بوده
است . بطوریکه حتی تا سال 1359 از طرف شمال به راین و بردسیر و قنات ملک و
از طرف شرق به شهرستان بم و استان سیستان و بلوچستان و از طرف جنوب به
میناب و جاسک و از طرف غرب به کوه شاه ، جاله موت و قسمتی از صوغان بافت
محدود بوده است . البته در زمان حال بواسطه تقسیمات کشوری وسعت آن کمتر شده
است . جیرفت شهری با کشتزارهای گندم که هر سنبله آن سنبل هستی و باغهای
مختلف که از ریشه آنها باده جانبخش می دمد ، جولانگاه سرداران یاغی تاریخ ،
با مردمان ساده اش ، با دلهایی گرم به گرمی هوایش ، شهری باشکوه زیر پای
تاریخ و کوچه باغهای شاعرانه و نارنجستانهای سرسبز در کنار جنازه شهر
اساطیری دقیانوس واقغ در جنوب شرقی ایران در طول جغرافیایی 56 تا 95 درجه و
عرض جغرافیایی 28 تا 29 درجه محدود است . مساحت آن 18438 کیلومتر مربع و
1843800 هکتار می باشد ، که از لحاظ وسعت 11 درصد مساحت استانرا تشکیل می
دهد . طبق سرشماری سال 1375 جمعیت این شهرستان 208874 نفر ذکر شده است . از
لحاظ پراکندگی جمعیت هر چند نواحی کوهستانی 53 درصد از وسعت جیرفت را در
برمی گیرد ، اما از نواحی کم جمعیت یا خالی از جمعیت به حساب می آید . ولی
در عوض نواحی کم ارتفاع یعنی در جلگه جیرفت حداقل برای مدت 9 ماه از سال
بیش از 80 درصد جمعیت را در خود جای داده است و دو سه ماه باقیمانده از سال
تعداد کثیری برای استفاده از هوای مناسب و مطبوع مناطق خوش آب و هوا و
فرار از گرمای تابستان از این شهر بصورت موقت به نواحی مرتفع سردسیری
مهاجرت می نمایند . رشد جمعیت در شهرستان جیرفت نسبت به دیگر شهرهای استان
کرمان از همه بالاتر می باشد ، براساس آخرین اطلاعات رشد نسبی جمعیت 6/2
درصد است . رشد مطلق که ناشی از مهاجرت پذیری جمعیت است ، در سالهای اخیر
بسیار بالا بوده است . به خصوص از دیگر شهرهای استان و کشور که در این
منطقه به کارهای کشاورزی و خدماتی مشغول می باشند . مردم جیرفت با توجه به
گستردگی جغرافیایی ، اکثریت فارس زبان هستند . ولی در نواحی مختلف با لهجه
ها و گویش های مختلف صحبت می کنند ، که با سایر گویش ها و لهجه های استان
کرمان تفاوت زیادی دارد . زبان دوم مردم جیرفت که بیشتر در نواحی گرمسیری
رایج می باشد ، نوعی زبان محلی است که این زبان مخلوطی از زبانهای عربی ،
بلوچی و فارسی است . البته در بین روستاهای همجوار با استان سیستان و
بلوچستان زبان بلوچی رایج است و در نواحی ساردوئیه لهجه لری رواج اندکی
دارد . دین مردم جیرفت اسلام است که تقریبا 99 درصد شیعه اثنی عشری هستند .
و در نواحی مرزی بلوچستان اهل تسنن زندگی می کنند .
محصولات مهم کشاورزی شهرستان جیرفت بزرگ
محصولات
مهم کشاورزی این شهرستان را می توان به سه دسته تقسیم بندی نمود که
عبارتند از : الف ) محصولات گرمسیری این محصولات مهمترین و بزرگترین برداشت
منطقه محسوب می شوند و در اقتصاد بسیار موثر می باشند که مهمترین این
محصولات عبارتند از : 1
- مرکبات به اعتقاد کارشناسان مرغوب ترین مرکبات
ایران در این ناحیه به عمل می آید که از صادرات مهم این منطقه است .
مهمترین آنها را لیمو ترش ، لیمو شیرین ، پرتقال ، گریپ فروت ، نارنگی
تشکیل می دهد . البته با اصلاح نژاد ، امروزه پرتقال های معروفی چون توسرخ ،
مارسلی ، واشنگتن به عمل آمده است .
2- خرما یکی از لذیذترین محصولات
منطقه است که بعد از مرکبات در مرتبه بعدی قرار دارد . بطوریکه اصطخری در
مسالک الممالک ص 143 درباره کشت خرما در این منطقه که قدمتی طولانی دارد می
گوید : در آنجا گلستان بسیاریست درختان نخل به وفور آن مردم را سنتی است ،
که هر چه از فواکه باد بریزد از زمین برندارند و بگذارند که ضعفا و فقرا
آن را جمع کنند و گاه باشد که نصیب فقرا بیشتر از مالکان باشد .
3-کشت
جالیزی که شامل خیارسبز ، هندوانه ، گوجه فرنگی ، طالبی ، بادمجان ، گرمک ،
کدو و انواع سبزیها است . امروز با احداث گلخانه ها این محصولات طرفداران
زیادی پیدا کرده است . دیگر محصولات گرمسیری این منطقه عبارتند از : حبوبات
شامل لوبیا ، ماش ، باقلا ، دانه های روغنی نظیر کنجد ، ذرت ، آفتابگردان و
همچنین موز ، انبه ، حنا و گندم ب ) محصولات ناحیه معتدل و نیمه گرمسیری
شامل نواحی دلفارد ، میجان ، سقدر می باشد که محصولات مهم آنها عبارتند از :
انار ، انجیر ، لیمو ترش ، پرتقال ، بادام ، زردآلو ، هلو ، سیب درختی و
انگور . ج ) محصولات نواحی سردسیری • عمدتا در بخش ساردوئیه و نواحی مرتفع
محمد آباد مسکون می باشند که از مهمترین آنها می توان از گردو ، آلبالو ،
گیلاس ، گلابی و غیره نام برد . البته به غیر از درختان ثمرده درختان دیگری
نظیر گز و سپیدار کاشته می شود . پوششهای گیاهی مناطق گرمسیری و سردسیری
مهم منطقه عبارتند از : بادام کوهی ، ارس ، اقیج ، کهکم ، گز ، کنار .
جیرفت
قبل از اسلام آب یعنی آبادانی ، زندگی ، هلیل رود در جیرفت همیشه نوید این
را می داده که این خاک تمدنی بزرگ و کهن را در خود پنهان کرده است . به
اعتقاد مورخین و باستان شناسان ، شهر جیرفت بر اثر سیل بنیان کنی نابود
گردیده است . و خرابه های کنونی شهر موسوم به دقیانوس یادگار آن است . وجود
رودخانه هلیل و طغیانهای دیو مانندش به قول اعراب ، این ذهنیت را به یقین
نزدیک می کند . البته وجود گسل های جیرفت و زلزله بم تخریب آن را بوسیله
زمین لرزه دور از ذهن نمی داند . در تاریخ و کتب سیاهان و مورخین از جیرفت
با نامهای دیگری یاد شده است .
البته براساس نظریات بعضی از مورخین از
جمله دکتر باستانی پاریزی در کتاب پیغمبر دزدان و تاریخ کرمان ، جیرفت در
زمان ورود سپاه اعراب و در زمان عمر به ایران شهری آباد بوده است . اما
کاوش باستان شناسان اخیر دال بر این است که جیرفت قدمتی بیش از اینها دارد .
چنانچه مرتضی راوندی در جلد دوم تاریخ اجتماعی ایران نوشته است : ذوب
سنگهای آهن در ایران در هزاره های اول قبل از میلاد شروع شده و به احتمال
قوی اولین بار کوره های ذوب در دلفارد نزدیک جیرفت شروع به کار نموده است .
وجود رودها و جغرافیای ویژه با بخش های میان ک.هی و دشت ، منابع غنی فلزی و
خاکی شرایط مناسبی برای پدید آمدن زیست جانوری عظیم الجثه در زهلکوت
جازموریان از دوران سوم زمین شناسی و آثار پراکنده از دوران پارینه سنگی و
دوران نوسنگی در غارها و کوههای منطقه مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد در
دوران شهرنشینی هزاره دوم – سوم پیش از میلاد و در دوران مفرغ و آهن و
دوران تاریخی این نکته را تائید می کند ، که در طول تاریخ یکی از مراکز مهم
زیست محیطی ایران و جهان به شمار می آمده است . این منطقه به سان گذرگاه و
راهروی طبیعی بین هند ، میان رودان ( بین النهرین ) و از جنوب با دریا در
ارتباط بوده است .
فرهنگ های این کانون مهم تمدنی همپایه فرهنگهای
شوشان خوزستان ، میان رودان ، هارایا و مهنجوداروی هند و تمدن های آسیایی
میانه است که همسانی و شباهت مواد فرهنگی آنها بسیار است . شکوفائی تمدن
این منطقه در آغاز شهرنشینی و تشکیل شهر دولت ها در هزاره دوم – سوم بیش از
میلاد است . چنانکه بنا بر نظریات کارشناسی دکتر یوسف مجید زاده باستان
شناس معروف از کاوش های به دست آمده نشانگر این است که این شهر در گذشته از
آب و فاضلاب مدرن شهری برخوردار بوده است . بنابراین می تواند نسبت به
دیگر تمدنها بی نظیر باشد .
در دوره هخامنشی این منطقه ار ایالت های
مهم به شمار می آمده است در این روزگار از بخش های آن به نام مکن ( مک )
گدر یا گدروزیا و اکوفاجیا ( منطقه کوهستانی جیرفت ) نام برده شده است . در
کتیبه داریوش در شورش ، یاد شده که چوب های ستون های کاخ شوش از گدر برده
شده است . در حمله اسکندر به ایران طبق گفته اریستوبول همراه وی اسکندر در
گذر از هند به فارس ، از این منطقه گذر کرده است و در جیرفت با نئارکوس در
یاسلار خود دیدار داشته و از آبادانی شهر ، منطقه و کاخ ها و نیایشگاههای
آن نام می برد . پس از تسلط نزدیک به یک قرن سلوکیان یعنی جانشین اسکندر و
حکومت اشکانیان که جایگزین سلوکیان گردید ، جیرفت همگتم با دیگر قسمتهای
کرمان در تبعیت حکومتهای فوق بوده است . در زمان ساسانیان شاپور ذوالاکناف
عده ای از اعراب یاغی نواحی عرب نشین را در جیرفت سکونت داد . زیرا شرایط
آب و هوایی این ناحیه برای سکونت و توقف اعراب مساعد بود